Suriye konulu Astana görüşmelerinin 19. turu
22 ve 23 Kasım 2022 tarihlerinde gerçekleştirilen Suriye konulu Astana görüşmelerinin 19. turu, garantör ülkeler Rusya, İran ve Türkiye ile Suriye muhalefeti ve rejim heyetlerinin katılımıyla sonuçlandı. Görüşmelere ayrıca Ürdün, Irak ve Lübnan’dan gözlemci delegasyonlar ile Birleşmiş Milletler ve Uluslararası Kızılhaç Komitesi temsilcileri katıldı.
Sonuç bildirisinde, garantör ülkeler arasında Temmuz 2022’de varılan anlaşmaya göre bir sonraki turun 2023’ün ilk yarısında Rusya’da yapılacağı vurgulandı.
Sonuç bildirisi, bir protokol bildirisi olmakla birlikte bazı değişikliklerin eklendiği görülmektedir. Bildiride daha önceki turlarda belirtilen Suriye Arap Cumhuriyeti’nin bağımsızlığı, birliği, toprak bütünlüğü ile anayasal reformla siyasi sürecin desteklenmesi, tutuklu ve kaçırılanların serbest bırakılmasının devam etmesi, mültecilerin ve yerinden edilmişlerin dönüşü gibi hususlar vurgulandı.
Bildiride yeni olan husus, yaklaşık 6 aydır durmuş olan Anayasa Komisyonu müzakereleri sorununun çözümüne değinilmesi oldu. Garantör heyetler Cenevre’deki çalışmalara yeniden başlama sözü vermekle birlikte bunun için bir tarih belirtmedi.
Bildirgede, 6 Kasım 2022’de İdlib'deki 6 kampın hedef alınmasına atıfta bulunularak, isim verilmeksizin yerinden edilmiş kişilerin kaldığı kampların bombalanması kınandı.
Bu turda da terörle mücadele ve bölücü ajandalar gündeme geldi. Ancak burada yeni olan husus, İstanbul’da bombalı saldırıya işaretle sınır ötesinden gelen saldırılar ve sızma yoluyla komşu ülkelerin ulusal güvenliğini tehdit eden her türlü saldırıya karşı durma vurgusuydu.
Özellikle Kasım ortasındaki İstanbul saldırısının dayattığı güvenlik durumu ve Rusya’nın 2022 yılının ilk çeyreğinde Ukrayna’ya yönelik askeri harekat başlatmasından sonra peş peşe yaşanan krizlerin ardından Türkiye’nin bölgesel ve uluslararası konumlanmasının getirdiği siyasi fırsatlardan dolayı bu görüşmelerde en şanslı taraf açıkça Türkiye oldu.
Buna karşılık Rusya, Türkiye’nin taleplerine, özellikle de çıkarları ve güney sınırlarının güvence altına alınması amacıyla yaptığı baskılara olumlu cevap vererek görüşmeleri önemsediğini gösterdi. Bu husus, yalnızca bu görüşme sırasında değil, 6 aydan fazla bir süredir olumlu olarak görülen Rusya-Türkiye etkileşimiyle bağlantılı.
Türkiye’nin tavrına bağlı olan muhalefet heyetinin aksine rejim heyeti, bu görüşmede çok fazla etkileşime girmedi. Rejim heyetinin küçüklüğü, üst düzey yetkililerin olmayışı, tartışmalarda ve çıkarların gözetilmesi ilgili hususlarda zayıf kalması dikkat çekti.
Genel olarak bu turun ana ve en önemli hedefi, garantörlerin özellikle de Rusya ve Türkiye’nin, gerektiğinde süreci harekete geçirmesini veya yeni boyutlar eklemesini ve Suriye dosyasındaki bazı Rus-Türk mutabakatlarını duyurmak için bir platform olmasını sağlayacak şekilde Astana sürecini canlı tutma konusundaki gayretleriydi.